Bartłomiej Groicki, Ten Postępek wybraniest z Praw Cesarskich [...] około karania na gardle

Bartłomiej Groicki, Ten Postępek wybraniest z Praw Cesarskich [...] około karania na gardle [...], Kraków 1565.

Dostęp: Polska Akademia Nauk Biblioteka Kórnicka,sygn.Cim.Qu.2230;Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, dostęp online: https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/506881/edition/473825 [dostęp 29.03.2023 r.]

Opis: Polskie tłumaczenie Constitutio Criminalis Carolina (1532) wydane przez krakowskiego prawoznawcę Bartłomieja Groickiego. Pierwsze wydanie opublikował on w 1559 r. 

Zbiór zawierał podstawowe instytucje prawa oraz procedury karnej stosowane w XVI-XVIII w. na terytoriach wykorzystujących w praktyce sądowej Carolinę. Dzięki polskiemu tłumaczeniu w krótkim czasie tłumaczenie to zyskało uznanie organów wymiaru sprawiedliwości oraz osób trudniących się prawem. W szczególności dotyczyło to miast, w których językiem kancelaryjnym był język polski. Efektem popularności zbioru były jego kolejne wydania oraz stopniowe ujednolicenie prawa karnego.

Tłumaczenie B. Groickiego zawierało 91 artykułów. Rozpoczynała je ogólna regulacja o sposobie postępowania w sprawach karnych przez organy wymiaru sprawiedliwości (art. I-III). W dalszej kolejności zawarto reguły dotyczące stosowania tortur oraz odnoszące się do postępowania z obwinionym o dane przestępstwo(art. IV-XXXI). Obszerność regulacji w tym zakresie była wynikiem faktu, iż w Constitutio Criminalis Carolina poświęcono tym zagadnieniom szczególną uwagę, zaś pomimo wykorzystywania jej przez organy sądowe, wciąż dochodziło do licznych naruszeń w odniesieniu do torturowania oskarżonych. Te ostatnie skutkowały w kolejnych wiekach krytyką procesu inkwizycyjnego. Następnie uregulowano prawo do obwinienia w skutek popełnienia przestępstwa, świadków w postępowaniu (art. XXXII-XLIII, XLV-XLVI) oraz obronie oskarżonego (art. XLIV). Najwięcej uwagi skupiono przy tym na instytucji świadków. Kolejne artykuły obejmowały szereg różnorodnych kwestii dotyczących postępowania m.in. terminów (art. XLVII-XLIX), gajenia sądu (art. LII-LIII), postępowania sądu w zakresie wyrokowania (art. LI),postępowania z oskarżonym i skazanym (art. LIV-LVI, LX), zastępcach procesowych (art. LVII-LIX), katach (art. LXI) czy spowiedzi skazanego na śmierć (art. LXIII-LXIV). W dalszej części uregulowane zostały poszczególne przestępstwa (art. LXV-LXXXII) tj.: bluźnierstwo, otrucie, zniesławienie, fałszerstwo, oszustwo, odpowiedzialności nieuczciwych zastępców procesowych, sodomię, kazirodztwo, cudzołóstwo, gwałt, bigamię, prostytucję, podżeganie przeciw władzy, zdradę, zabójstwo, dzieciobójstwo i porzucenie dziecka. Nie pominięto jednocześnie jednej z najważniejszych okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną tj. obrony koniecznej (art. LXXXIII). W zakresie zabójstwa i jego próby. Postępek dopuszczał powołania biegłych, którzy dokonywali oględziny (art. LXXXIV-LXXXV). Oddzielnie uregulowano w nim odpowiedzialność pomocników sprawcy (art. LXXXVI). B. Groicki odniósł się również do osób zapisujących przebieg postępowania (art. LXXXIX), odpowiedzialności tych, którzy doprowadzili do ucieczki więźnia skazanego na śmierć (art. LXXXVIII) oraz sposób postępowania ze skradzionymi rzeczami przyniesionymi przed sąd (art. XC). Zbiór kończy artykuł poświęcony budowom szubienic (art. XCI). 

W 1954 r. Porządek sądów około karania na gardle został wydany pod redakcją Karola Koranyiegorazem z dwoma innymi dziełami B. Groickiego jako Artykuły prawa majdeburskiego; Postępek sądów około karania na gardle, Ustawa płacej u sądów (Warszawa). Przekładów tekstów łacińskich dokonał Jakub Sawicki.

W 2020 r. na potrzeby edycji w serwisie IURA. Źródła prawa dawnego, opublikowano odczyt Porządku sądów pod redakcją Macieja Mikuły. Opracowania dokonał Bartosz Gałuch.

Najważniejsza literatura:

1. Artykuły prawa majdeburskiego; Postępek sądów około karania na gardle; Ustawa płacej u sądów, pod red. Karola Koranyiego, Warszawa 1954.
2. B. Groicki, Ten postępek wybran jest z praw cesarskich…, oprac. B. Gałuch, pod red. M. Mikuły, opracowanie na potrzeby edycji w serwisie „IURA. Źródła prawa dawnego”, Kraków 2020 (https://iura.uj.edu.pl/Content/612/SKAN/Postepek%201582%20odczyt.pdf; dostęp 29.03. 2023).

---

Bartłomiej Groicki, Ten Postępek wybraniest z Praw Cesarskich [...] około karania na gardle [...], Kraków 1565.

Access: Polish Academy of Sciences Kórnik Library, sign. Cim. Qu. 2230; Wielkopolska Digital Library, online access: https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/506881/edition/473825 [accessed 29.03.2023] 

Description: Polish translation of Constitutio Criminalis Carolina (1532) published by Kraków jurisprudence expert Bartłomiej Groicki. The first edition was published in 1559. 

The collection contained the basic institutions of law and criminal procedure used in the 16th-18th centuries in the territories where Carolina was used in the judicial practice. Thanks to the Polish translation, this publication quickly gained recognition among the judicial authorities and people involved in law. This was particularly true for cities where Polish was the language of office. The popularity of the collection resulted in its subsequent editions and the gradual unification of criminal law. B. Groicki's translation contained 91 articles. It began with a general regulation regarding the proceeding in criminal cases by the judicial authorities (Articles I-III). It was followed by rules on the use of torture and those relating to the treatment of the accused for a given crime (Articles IV-XXXI). The extensiveness of the regulations in this area was due to the fact that the Constitutio Criminalis Carolina devoted special attention to these issues, and despite its use by the judicial authorities, there were still numerous violations in relation to the torture of the accused. The latter resulted in criticism of the inquisitorial process in subsequent centuries. Then, the right to accuse as a result of committing a crime, witnesses in the proceedings (Articles XXXII-XLIII, XLV-XLVI) and the defense of the accused (Article XLIV) were regulated. The most attention was paid to the institution of witnesses. Subsequent articles covered a number of various issues concerning the procedure, including deadlines (Articles XLVII-XLIX), court proceedings (Articles LII-LIII), court proceedings in the scope of sentencing (Article LI), proceedings with the accused and the convicted (Articles LIV-LVI, LX), legal representatives (Articles LVII-LIX), executioners (Article LXI) or confession of a person sentenced to death (Articles LXIII-LXIV). In the further part, individual crimes were regulated (art. LXV-LXXXII), i.e.: blasphemy, poisoning, defamation, forgery, fraud, liability of dishonest legal representatives, sodomy, incest, adultery, rape, bigamy, prostitution, incitement against authority, treason, murder, infanticide and abandonment of a child. At the same time, one of the most important circumstances excluding criminal liability was not omitted, i.e. necessary defense (art. LXXXIII). In the scope of murder and its attempt. The procedure allowed the assigning of experts who performed an examination (art. LXXXIV-LXXXV). It regulated separately the liability of the perpetrator's assistants (art. LXXXVI). B. Groicki also referred to the persons recording the course of the proceedings (Article LXXXIX), the responsibility of those who caused the escape of a prisoner sentenced to death (Article LXXXVIII) and the procedure for dealing with stolen items brought to court (Article XC). The code ends with an article devoted to the construction of gallows (Article XCI). 

In 1954, Porządek sądów około karania na gardle was published under the editorship of Karol Koranyi, together with two other works by B. Groicki as Artykuły prawa majdeburskiego; Postępek sądów około karania na gardle, Ustawa płacej u sądów (Warsaw). The Latin texts were translated by Jakub Sawicki. 

In 2020, for the needs of the edition on the IURA. Sources of Old Law website, a reading of Porządek sądów was published (edited by Maciej Mikuła). The study was prepared by Bartosz Gałuch.

The most important literature:

1. Artykuły prawa majdeburskiego; Postępek sądów około karania na gardle; Ustawa płacej u sądów, ed. by Karol Koranyi, Warszawa 1954.
2. B. Groicki, Ten postępek wybran jest z praw cesarskich…, ed. by B. Gałuch, ed. by. M. Mikuły, Kraków 2020 (https://iura.uj.edu.pl/Content/612/SKAN/Postepek%201582%20odczyt.pdf; access 29.03. 2023).