Bartłomiej Groicki, Ten Postępek wybraniest z Praw Cesarskich [...] około karania na gardle
Bartłomiej Groicki, Ten Postępek wybraniest z Praw Cesarskich [...] około karania na gardle [...], Kraków 1565.
Opis: Polskie tłumaczenie Constitutio Criminalis Carolina (1532) wydane przez krakowskiego prawoznawcę Bartłomieja Groickiego. Pierwsze wydanie opublikował on w 1559 r.
Zbiór zawierał podstawowe instytucje prawa oraz procedury karnej stosowane w XVI-XVIII w. na terytoriach wykorzystujących w praktyce sądowej Carolinę. Dzięki polskiemu tłumaczeniu w krótkim czasie tłumaczenie to zyskało uznanie organów wymiaru sprawiedliwości oraz osób trudniących się prawem. W szczególności dotyczyło to miast, w których językiem kancelaryjnym był język polski. Efektem popularności zbioru były jego kolejne wydania oraz stopniowe ujednolicenie prawa karnego.
Tłumaczenie B. Groickiego zawierało 91 artykułów. Rozpoczynała je ogólna regulacja o sposobie postępowania w sprawach karnych przez organy wymiaru sprawiedliwości (art. I-III). W dalszej kolejności zawarto reguły dotyczące stosowania tortur oraz odnoszące się do postępowania z obwinionym o dane przestępstwo(art. IV-XXXI). Obszerność regulacji w tym zakresie była wynikiem faktu, iż w Constitutio Criminalis Carolina poświęcono tym zagadnieniom szczególną uwagę, zaś pomimo wykorzystywania jej przez organy sądowe, wciąż dochodziło do licznych naruszeń w odniesieniu do torturowania oskarżonych. Te ostatnie skutkowały w kolejnych wiekach krytyką procesu inkwizycyjnego. Następnie uregulowano prawo do obwinienia w skutek popełnienia przestępstwa, świadków w postępowaniu (art. XXXII-XLIII, XLV-XLVI) oraz obronie oskarżonego (art. XLIV). Najwięcej uwagi skupiono przy tym na instytucji świadków. Kolejne artykuły obejmowały szereg różnorodnych kwestii dotyczących postępowania m.in. terminów (art. XLVII-XLIX), gajenia sądu (art. LII-LIII), postępowania sądu w zakresie wyrokowania (art. LI),postępowania z oskarżonym i skazanym (art. LIV-LVI, LX), zastępcach procesowych (art. LVII-LIX), katach (art. LXI) czy spowiedzi skazanego na śmierć (art. LXIII-LXIV). W dalszej części uregulowane zostały poszczególne przestępstwa (art. LXV-LXXXII) tj.: bluźnierstwo, otrucie, zniesławienie, fałszerstwo, oszustwo, odpowiedzialności nieuczciwych zastępców procesowych, sodomię, kazirodztwo, cudzołóstwo, gwałt, bigamię, prostytucję, podżeganie przeciw władzy, zdradę, zabójstwo, dzieciobójstwo i porzucenie dziecka. Nie pominięto jednocześnie jednej z najważniejszych okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną tj. obrony koniecznej (art. LXXXIII). W zakresie zabójstwa i jego próby. Postępek dopuszczał powołania biegłych, którzy dokonywali oględziny (art. LXXXIV-LXXXV). Oddzielnie uregulowano w nim odpowiedzialność pomocników sprawcy (art. LXXXVI). B. Groicki odniósł się również do osób zapisujących przebieg postępowania (art. LXXXIX), odpowiedzialności tych, którzy doprowadzili do ucieczki więźnia skazanego na śmierć (art. LXXXVIII) oraz sposób postępowania ze skradzionymi rzeczami przyniesionymi przed sąd (art. XC). Zbiór kończy artykuł poświęcony budowom szubienic (art. XCI).
W 1954 r. Porządek sądów około karania na gardle został wydany pod redakcją Karola Koranyiegorazem z dwoma innymi dziełami B. Groickiego jako Artykuły prawa majdeburskiego; Postępek sądów około karania na gardle, Ustawa płacej u sądów (Warszawa). Przekładów tekstów łacińskich dokonał Jakub Sawicki.
W 2020 r. na potrzeby edycji w serwisie IURA. Źródła prawa dawnego, opublikowano odczyt Porządku sądów pod redakcją Macieja Mikuły. Opracowania dokonał Bartosz Gałuch.
Najważniejsza literatura:
- Artykuły prawa majdeburskiego; Postępek sądów około karania na gardle; Ustawa płacej u sądów, pod red. Karola Koranyiego, Warszawa 1954.
- B. Groicki, Ten postępek wybran jest z praw cesarskich…, oprac. B. Gałuch, pod red. M. Mikuły, opracowanie na potrzeby edycji w serwisie „IURA. Źródła prawa dawnego”, Kraków 2020 (https://iura.uj.edu.pl/Content/612/SKAN/Postepek%201582%20odczyt.pdf; dostęp 29.03. 2023).
Komentarze
Prześlij komentarz