P. Szczerbic, SpeculumSaxonumAlbo Prawo Saskie y Maydeburskie porządkiem obiecadła z Lacińskich y Niemieckich exemplarzow zebrane

P. Szczerbic, Speculum SaxonumAlbo Prawo Saskie y Maydeburskie porządkiem obiecadła z Lacińskich y Niemieckich exemplarzow zebrane […], Lwów 1581.

Dostęp: Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, sygn. XVI.F.4334; Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa, dostęp online: https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/10357/edition/9309 [dostęp 2.07.2022 r.] 

Opis: Polski przekład SpeculumSaxonum(Zwierciadło Saskie, Sachsenspiegel) opracowany i wydany przez lwowskiego syndyka Pawła Szczerbica(1552-1609).

Składa się on z dedykacji skierowanej do kanclerza wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, przedmowy,  przywileju królewskiego, erraty oraz 212, ułożonych w porządku alfabetycznym haseł zawierających przepisy Zwierciadła Saskiego. W sumie SpeculumSaxonumP. Szczerbica liczy 536 stron.

Dzięki polskiemu tłumaczeniu, przystępnemu układowi oraz zawartości merytorycznej obejmującej najważniejsze zagadnienia prawa, szybko weszło ono do praktyki prawnej. Zbiór stał się szczególnie popularny w miastach opartych na prawie sasko-magdeburskim,w których językiem kancelaryjnym i mieszkańców był język polski. Docelowo miały go wykorzystywać zarówno organy stosujące prawo, jak i inni uczestnicy postępowania sądowego. W dalszej perspektywie SpeculumSaxonum, obok IusMunicipale(patrz: IusMunicipale To iest Prawo MieyskieMaydeburskie…) opracowanego przez tego samego autora oraz dzieł innych, znaczących komentatorów prawa (w tym Bartłomieja Groickiego), wpłynęło na rozwój prawa miejskiego i jego stosowanie. 

W 2016 r. Grzegorz M. Kowalski wydał dwutomowe, współczesne opracowanie dzieła P. Szczerbica(SpeculumSaxonum, albo Prawo saskie i majdeburskie, porządkiem obiecadła z łacińskich i niemieckich egzemplarzów zebrane a na polski język z pilnością i wiernie przełożone, wyd. G. M. Kowalski, T. 1-2, Kraków 2016 [BibliothecaIagellonica. Fontes et Studia, t. 29]). Publikacja została udostępniona on-line w Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego; tom 1: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/38321 , tom 2: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/247482 [dostęp: 2. 07. 2022]. Oddzielnie opracował on równieżi opublikował IusMunicipale (2011 r.; patrz: IusMunicipale To iest Prawo MieyskieMaydeburskie) oraz skorowidz użytych w zbiorze terminów prawniczych (2018 r.): https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/70236 [dostęp 11. 09. 2022].

Najważniejsza literatura: 

1. Kowalski G. M., Paweł Szczerbic, h. Jelita (Koźlerogi) odmienione (1552–1609) [w:] Polski        Słownik Biograficzny, t. XLVII, Warszawa – Kraków 2011, s. 397–399.
2. Kowalski G. M., SpeculumSaxonum w przekładzie Pawła Szczerbica (Lwów 1581) - pomnik prawa miejskiego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, [w:] SpeculumSaxonum, albo Prawo saskie i majdeburskie, porządkiem obiecadła z łacińskich i niemieckich egzemplarzów zebrane a na polski język z pilnością i wiernie przełożone, wyd. G. M. Kowalski, T. 1, Kraków 2016, s. IX-XIV.
3. Kowalski G. M., Znaczenie twórczości Pawła Szczerbica dla rozwoju kultury prawnej polskiego odrodzenia, [w:] Iusmunicipale, to jest prawo miejskie majdeburskie, nowo z łacińskiego i niemieckiego na polski język z pilnością i wiernie przełożone, wyd. G. M. Kowalski, Kraków 2011, s. IX-XX.
4. Mikuła M., Prawo miejskie magdeburskie (IusmunicipaleMagdeburgense) w Polsce XIV - pocz. XVI w. Studium o ewolucji i adaptacji prawa, Kraków 2017.
5. Szczerbic, P., SpeculumSaxonum, albo Prawo saskie i majdeburskie, porządkiem obiecadła z łacińskich i niemieckich egzemplarzów zebrane a na polski język z pilnością i wiernie przełożone, wyd. G. M. Kowalski, T. 1-2, Kraków 2016 [BibliothecaIagellonica. Fontes et Studia, t. 29].
6. Szczerbic P., Speculum Saxonum.IusMunicipale. Skorowidz terminów prawniczych, oprac. G. M. Kowalski, Kraków 2018 [BibliothecaIagellonica. Fontes et Studia, t. 33].