Allgemeines Gesetz über Verbrechen und derselben Bestrafung, Wien 1787

Allgemeines Gesetz über Verbrechen und derselben Bestrafung (Powszechny kodeks karny o zbrodniach i karach; popularnie Józefina) był zbiorem prawa karnego powstałym z inicjatywy władcy austriackiego Józefa II Habsburga (1741-1790). Wydany on został w 1787 r., zastępując obowiązującą dotychczas, mocno krytykowaną z uwagi na utrzymanie wielu instytucji Costitutio Criminalis Carolina Terezjanę (Theresiana) z 1768 r. 

Józefina zawierała 264 paragrafy dotyczące wyłącznie prawa karnego materialnego. Podzielona była na dwie części. Pierwsza regulowała cięższe przestępstwa karne tj. kryminalne, druga zaś lżejsze, przestępstwa karne polityczne. W trzech pierwszych rozdziałach zawarto przepisy ogólne. W dalszych, szczegółowo uregulowano materię czynów zabronionych. 

W porównaniu do Terezjany, Józefina stanowiła istotny postęp w zakresie techniki tworzenia prawa oraz samej nauki austriackiego prawa karnego. Zrezygnowano z w niej z instytucji analogii oraz ściśle powiązano przestępstwo i karę za nie z regulacją ustawową (co wyłączyło możliwość arbitralnych wyroków sądowych), nie uwzględniono różnic w odpowiedzialności karnej uzależnionej od kondycji społecznej, zindywidualizowano odpowiedzialność karną, czy też większą uwagę zwrócono na okoliczności popełnienia czynu zabronionego przez danego sprawcę. Jednocześnie przyjęto w niej wiele postulatów Oświecenia oraz humanitaryzmu. Miało to znaczenie m.in. dla zastąpienia kary śmierci karą pozbawienia wolności. Jednocześnie utrzymano w Józefinie wiele dawnych instytucji (np. karalność samobójstwa, kary cielesne, kary na honorze). Nie zmienia to jednak faktu pozytywnego wpływu tego zbioru na prawo karne w kontekście okresu, w którym on powstał. 

Na terenie monarchii habsburskiej Józefina obowiązywała do jej zastąpienia przez tzw. Franciszkanę z 1803 r. (Stafgesetz uber Verbrechen und schwere Polizeiubertretungen; Księga Ustaw na Zbrodnie i Ciężkie Policyjne Przestępstwa). Wcześniej, bo już w 1797 r. Józefina przestała obowiązywać na terenach polskich (Galicja Zachodnia). Tam, wprowadzono niejako na próbę Ustawę karną dla Galicji Zachodniej, która posłużyła w opracowaniu Franciszkany.

Lokalizacja: Dostęp online: https://www.digitale-sammlungen.de/de/view/bsb10394362?page=8,9 [dostęp 20.12.2022 r.]

Okres chronologiczny: Nowożytność

Typ zabytku: Druk

Stan zachowania: Bardzo dobry

Surowiec: Papier

Funkcja zabytku: Zbiór prawny wykorzystywany w praktyce sądowej

Powiązana literatura

1. Maciejewski T., Historia powszechna ustroju i prawa, Warszawa 2011.
2. Maciejewski T., Historia ustroju i prawa sądowego Polski, Warszawa 2017.
3. Salmonowicz S., Prawo karne oświeconego absolutyzmu. Z dziejów kodyfikacji karnych przełomu XVIII-XIX w., Toruń 1966.