Fragment linii rozgraniczającej dobra Hochbergów i Stillfried-Rattonitzów, na odcinku między należącą do Hochbergów Głuszycą Górną (Ober Wüstegiersdorf), a należącą do Stillfried-Rattonitzów Bartnicą (Beutengrund)
Stosunki własnościowe na tym obszarze ukształtowały się już na przełomie XV i XVI w. Od zachodu rozciągał się obszar dóbr klasztoru z Broumova, założonego już w XIII w. W 1509 r. Hochbergowie weszli w posiadanie zamku Książ (niem. Fürstenstein) wraz z przynależącymi do niego dobrami, m.in. Głuszycą. Z kolei rodzina Stillfried-Rattonitz weszła w posiadanie klucza noworudzkiego w końcu XV w.
Trudno obecnie jednoznacznie wskazać przyczynę ustawienia pomnika z 1732 r. na styku trzech granic. Moment ten można uznać za początek procesu ponownego oznakowania granic trzech obszarów, który trwał co najmniej do połowy XIX w. Być może przyczyną tego był rozwój osadnictwa na południe od Nowej Głuszycy w XVII/XVIII w. związanego z eksploatacją okolicznych lasów, poszukiwaniami rud miedzi i rozwojem tkactwa. W dobrach Hochbergów powstała wówczas m.in. Nowa Głuszyca, kolonia Głuszycy Górnej, leżąca tuż przy linii granicznej. Z kolei w 1770 r. w kluczu noworudzkim Stillfried-Rattonitzów założono osadę Granicznik (Markgrund), której nazwa bezpośrednio związana była z obszarem przygranicznym.
Oznakowanie granic na tym obszarze było procesem długotrwałym. Datę post quem wyznacza trójpański kamień ustawiony w 1732 r. Wykuto na nim też datę 1870, być może związaną z późniejszym odnowieniem oznaczeń granicznych. Zachowały się także kamienie graniczne klasztoru w Broumovie wyznaczające przebieg granicy biegnącej od trójpanskiego kamienia w kierunkach NW i SE z wykutymi, charakterystycznymi dla znaków granicznych tego klasztoru ostrzewami (elementami herbu opactwa w Břevnovie i jego prepozytury w Broumovie), oraz datami 1764, 1820, 1846 i 1856. Pozwala to na wyznaczenie czasu powstania kamiennych znaków granicznych na tym obszarze na okres od 2. połowy XVIII do połowy XIX w., może nawet do 1870 r.
-
Ilustracje:
1. Słupek graniczny
- ustawiony ok. 200 m od drogi nr 381, po NW stronie ścieżki/rowu
- porfir/melafir/czerwony spągowiec (?), 22x20x12 cm
- datacja: 2. poł. XVIII – 1. poł. XIX w.
- lekko zaokrąglony na szczycie słupek z wykutym w reliefie krzyżem o rozszerzających się ramionach (10x7 cm) i na NE boku numerem 152
2. Słupek graniczny
- przewrócony leży ok. 50 m od kamienia z numerem 152, po NW stronie ścieżki/rowu; przewrócony, leży obok kamienia nr 3 (w tym wykazie)
- porfir/melafir/czerwony spągowiec (?), 68x24x19 cm
- płasko zwieńczony z wykutym w reliefie krzyżem o rozszerzających się ramionach (8x7 cm) i numerem 153 na bocznej ścianie
3. Słupek graniczny
- przewrócony leży ok. 50 m od kamienia z numerem 152, po NW stronie ścieżki/rowu; przewrócony, leży obok kamienia nr 2 (w tym wykazie)
- porfir/melafir/czerwony spągowiec (?), 67x21x15 cm
- lekko zaokrąglony na szczycie słupek z wykutym w reliefie krzyżem o rozszerzających się ramionach (7x7 cm)
4. Słupek graniczny
- ustawiony ok. 50 m od kamieni nr 2 i 3 (w tym wykazie), po NW stronie ścieżki/rowu
- porfir/melafir/czerwony spągowiec (?), 21x21x17 cm
- płasko zwieńczony słupek z wykutym w reliefie krzyżem o rozszerzających się ramionach (9x7 cm) i numerem 154 na NE boku
5. Słupek graniczny
- przewrócony leży ok. 100 m od kamienia nr 4 (w tym wykazie), po NW stronie ścieżki/rowu
- porfir/melafir/czerwony spągowiec (?), 69x23x15 cm
- lekko zaokrąglony na szczycie słupek z wykutym w reliefie krzyżem o rozszerzających się ramionach (6x9 cm) i numerem 156 na bocznej ścianie
6. Słupek graniczny
- przewrócony leży ok. 50 m od kamienia nr 5 (w tym wykazie); ścieżka/rów w tym miejscu niewidoczna
- porfir/melafir/czerwony spągowiec (?), 75x24x13 cm
- lekko zaokrąglony na szczycie słupek z wykutym w reliefie krzyżem o rozszerzających się ramionach (8x6 cm)
7. Słupek graniczny
- ustawiony ok. 3 m od kamienia nr 6 (w tym wykazie), ścieżka/rów w tym miejscu niewidoczna
- porfir/melafir/czerwony spągowiec (?), 34x22x17 cm
- lekko zaokrąglony na szczycie słupek z wykutym w reliefie krzyżem o rozszerzających się ramionach (9x7,5 cm)
8. Słupek graniczny
- ustawiony ok. 20 m od kamienia nr 7 (w tym wykazie); ścieżka/rów w tym miejscu niewidoczna
- porfir/melafir/czerwony spągowiec (?), 22x20x14 cm
- lekko zaokrąglony na szczycie słupek z wykutym w reliefie krzyżem o rozszerzających się ramionach (9x6 cm) i numerem 158 na NE boku
9. Słupek graniczny
- ustawiony ok. 50 m od kamienia nr 8 (w tym wykazie); ścieżka/rów w tym miejscu niewidoczna
- porfir/melafir/czerwony spągowiec (?), 30x20x14 cm
- lekko zaokrąglony na szczycie słupek z wykutym w reliefie krzyżem o rozszerzających się ramionach (8x6 cm)
10. Słupek graniczny
- ustawiony na NW stoku Leszczyńca, ok. 50 m na N od „Trójpańskiego Kamienia”; ścieżka/rów w tym miejscu niewidoczna
- porfir/melafir/czerwony spągowiec (?), 19x22x16 cm
- lekko zaokrąglony na szczycie słupek z wykutym w reliefie krzyżem o rozszerzających się ramionach (9x6 cm)
11-14. Trójpański kamień (Dreiherren-Stein)
- ustawiony przy ścieżce, na współczesnej granicy polsko-czeskiej, obok słupka granicznego nr 204/3, na NW od szczytu Leszczyńca (niem. Haselberg)
- piaskowiec; wymiary (z powodu znacznego uszkodzenia obiektu w przybliżeniu): wys. ok. 180 cm, szer. ok. 51 cm (ściany z herbami klasztoru i Stillfried-Rattonitz) i ok. 54 cm (ściana z herbem Hochberg)
- wysoki słup o trzech bokach, znacznie uszkodzony z powodu erozji kamienia i uszkodzeń mechanicznych. W 2021 r. ułamany i przewrócony, później powtórnie ustawiony. Na jego trzech ścianach w wypukły reliefie ukazano trzy herby z rytowanymi inskrypcjami. Najlepiej zachowany jest dwupolowy herb opactwa benedyktynów w Břevnovie, a zarazem klasztoru w Broumovie, zwieńczony mitrą z pastorałem. Widoczne są fragmenty inskrypcji OAB, którą można odczytać dwojako: OTHMAR ABBAS BRAUNENSIS lub BRZEVNOVIENSIS. Klasztor w Broumovie był bowiem prepozyturą opactwa w Břevnovie i oba domy posługiwały się taką samą heraldyką (ostrzew i pole dzielone pasami w skos z trzema różami), a wymieniony w inskrypcji opat Ottmar Daniel Zinke (1700-1738) był zwierzchnikiem obu domów, choć za swą siedzibę obrał klasztor w Broumovie. Poniżej herbu daty 1732 i 1870, odnoszące się do czasu powstania pomnika i zapewne kolejnego, XIX-wiecznego, rozgraniczenia dóbr. Na drugim boku ukazano wielopolowy herb Stillfried-Rattonitz zwieńczony trzema hełmami z klejnotami i uszkodzoną, rytowaną inskrypcją IBVS (JOSEF BARON VON STILLFRIED) oraz datą 1732. Najmniej czytelne przedstawiania znajdują się na trzeciej ścianie z herbem Hochberg, zwieńczonym hrabiowską koroną i niekompletną inskrypcją MGVH (MAX GRAF VON HOCHBERG) oraz datą 1732 r. Na startej krawędzi między herbami klasztornym i Stillfried-Rattonitz znajduje się ryta liczba 430, odnosząca się do numeracji znaków granicznych z 2. poł. XIX w. lub początku XX w.
- [Robert Heś]
Komentarze
Prześlij komentarz