Kamienie hańby

        W swoim wykonaniu kara ta polegała na zawieszaniu skazanej osobie na szyi najczęściej jednego lub dwóch kamieni znacznych rozmiarów. Następnie skazaniec musiał z takim ciężarem przez określony czas przechadzać się po rynku albo przyległych, głównych ulicach lub stać pod pręgierzem. Kamieniom hańby wielokrotnie nadawano różne kształty, np. butelki, postaci zwierząt uważanych za nieczyste (świnia, pies, kogut), a ze względu na rodzaj materiału, z jakiego je wykonano charakteryzowały się sporą waga. Najczęściej wahała się ona od kilku do kilkunastu kilogramów. W niemieckiej miejscowości Oschatz dwie kamienne „butelki” z 1526 r. spięte łańcuchami były zawieszone na stojącym na rynku pręgierzu. Natomiast w miejscowościach Mittweida w 1618 r. wykonano je z drewna i celem dociążenia, puste wewnątrz wypełniono piaskiem. Do dziś zachowały się kamienie hańbiące należące w przeszłości być może do zielonogórskiego kata. Zestaw ten składa się z dwóch kamieni o wadze całkowitej wynoszącej 15 kilogramów i połączonych za pomocą łańcucha o długości 90 cm. Wrocławskie kamienie hańby przypuszczalnie nie odbiegały znacząco od zielonogórskiego egzemplarza. Ważyły one 23 funty i zakładano je w ten sposób skazanym, aby jeden z kamieni wisiał z przodu, a drugi z tyłu. 

        Noszenie kamieni hańbiących, jako forma kary znana była również ławnikom z łużyckiego Budziszyna. Narzędzia służące do wymierzania kary przechowywano w sukiennicach. Każdej kobiecie skazanej na ten rodzaj sankcji zawieszano dodatkowo karteczkę z napisem: Służące i kobiety, które się biją, muszą nosić te butelki (Mägde und Weiber die sich schlagen, müssen diese Flaschen tragen). W październiku 1678 r., kiedy na budziszyńskim rynku pobiły się dwie kobiety, sprawczyni całego zajścia została ukarana trzykrotnym okrążeniem ratusza nosząc zawieszone na szyi „kamienne butelki”, przy czym każdorazowo swoją drogę z hańbiącym ładunkiem rozpoczynała przy sukiennicach.

[Daniel Wojtucki]

Pełny ekran 

Ilustracje:

1. Zielona Góra – kamienie hańby połączone łańcuchem. Przypuszczalnie były na wyposażeniu zielonogórskiego kata (Zbiory Muzeum Ziemi Lubuskiej – MZL-H-ZG-75). Fot. D. Wojtucki.

2.Oschatz (Niemcy) – metalowa klatka i zawieszone nad nią kamienie hańby. Fot. D. Wojtucki.

Powiązana literatura

1. T. Goerlitz, Das Trinken aus des Büttels Flasche oder Steinetragen um den Ring, eine Breslauer Strafe. Zugleich ein Beitrag zur Bezeichnung „Ring”, „Beiträge zur Geschichte der Stadt Breslau“, 1935, H. 1, s. 106-112.
2. D. Wojtucki, Kat i jego warsztat pracy na Śląsku, Górnych Łużycach i w hrabstwie kłodzkim od początku XVI do połowy XIX wieku, Warszawa 2014, s. 381-382.