Koło egzekucyjne

        Łamanie kończyn skazańca wykonywano za pomocą ciężkiego, często okutego koła. Jego masa, jak i również siła, z jaką kat zadawał ciosy powodowała otwarte złamania. Koło egzekucyjne było stałym elementem wyposażenia miejskiej katowni, bądź zamawiano je bezpośrednio przed mającą się odbyć egzekucją. Oprócz gruchotania kończyn koło wykorzystywano również do eksponowania ku przestrodze, okaleczonego i zdeformowanego ciała straconego, dlatego też na starych rycinach przedstawiających miejsca straceń widoczne są także wysokie, kilkumetrowe pale, wkopane pionowo, na których spoczywają osadzone koła egzekucyjne. Przykładowo w 1797 r. w Gryfowie Śląskim zarządzono, aby pal, na którym miało spocząć koło egzekucyjne ze zwłokami skazańca miał wystawać ponad ziemię niemal 5 metrów. Z kolei dla właściwego ustabilizowania, pal osadzono w gruncie na ponad 1,5 metra i obłożono kamieniami. 

        Koła używane do kaźni przestępców zabierano na miejsce, gdzie miała się odbyć egzekucja najczęściej dopiero w dniu jej wykonania. Rzadziej narzędzie to zawożono wcześniej do szubienicy (np. w Zgorzelcu w 1616 r.), ponieważ mogło paść łupem złodziejaszków. W Oławie w 1624 r. wykonanie koła egzekucyjnego i gwoździ kosztowało 18 talarów. Natomiast w 1761 r. w czeskiej Widnawie (Vidnava) na podstawie zachowanego rachunku wiemy, że za nowe koło, którym połamano kończyny skazanego, a następnie wpleciono je w jego szprychy zapłacono 2 floreny. Słup, na którym je osadzono wyceniono na floren i 30 krajcarów. Tyle samo kosztował łańcuch o 36 ogniwach, za pomocą którego przytwierdzono zwłoki straconego przestępcy do koła egzekucyjnego. 

[Daniel Wojtucki]

Pełny ekran 

Ilustracje:

1. Łamanie kołem (Reprodukcja z: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:R%C3%A4dern_des_Hans_Spiess.jpg).

2. Koło egzekucyjne w zbiorach Muzeum Kryminalnego w Rothenburg ob der Tauber. Fot. D. Wojtucki.

Powiązana literatura

1. W. Maisel, Archeologia prawna Polski, Warszawa-Poznań 1982, s. 182-183.
2. D. Wojtucki, Kat i jego warsztat pracy na Śląsku, Górnych Łużycach i w hrabstwie kłodzkim od początku XVI do połowy XIX wieku, Warszawa 2014, s. 365-366.