Bahrprobe (próba mar) – element dowodowy w sprawach o zabójstwo w praktyce sądowej w śląskich i morawskich ośrodkach miejskich i wiejskich w XVI i XVII wieku

lipca 23, 2025

Próba mar, próba na marach (łac. jus feretri, niem. Bahrprobe), to jeden z mniej znanych sposobów dowodzenia winy lub uwolnienia od niej w średniowiecznym i wczesnonowożytnym systemie sądowym. Próba ta była przeprowadzana, gdy oskarżonemu o zabicie drugiego człowieka jednoznacznie nie udowodniono ani zbrodni, ani nie dowiedziono jego niewinności. Pierwotnie wydaje się, że był to środek prawny dla powoda w celu wykazania winy. Badacze przebieg tej próby opisują następująco: jeżeli spełnione zostało morderstwo, mordercy zaś wykryć nie można było, lecz podejrzenia na kogoś padały, wtedy kładziono na marach obnażone ciało nieboszczyka, i podejrzani o morderstwo musieli zbliżyć się do niego i dotknąć się ran i pępka. Ten, za którego dotknięciem zwłoki się poruszyły, albo zmieniły kolor, albo też uczucie wstydu pokazywały, uważany był za winowajcę; nieruchomość zaś zwłok była dowodem, że sprawca między oskarżonymi się nie znajduje. Głównym elementem próby mar był więc fizyczny kontakt domniemanego sprawcy z potencjalną ofiarą. Oskarżony o pozbawienie życia drugiego człowieka w obecności sądu dotykał zwłok i błagał Boga, aby wskazał go, jeśli jest winny…

[Daniel Wojtucki]

[Cały artykuł dostępny pod linkiem poniżej]

Bahrprobe (cruentation, ordeal of the bier) – obtaining evidence in cases of homicide in legal practice in 16th and 17th-century Silesian and Moravian towns and the countryside

Law of the bier (Latin jus feretri, Ger. Bahrprobe), or cruentation (Latin cruentationis), is a less known method in medieval and early modern legal systems used to obtain evidence of guilt or determine innocence. Cruentation was staged in cases where evidence was lacking both to prove the murder suspect is guilty or innocent of that crime. It seems that originally the bier ordeal was a legal process used to determine guilt. According to the nineteenth-century Wetzer-Welte Kirchenlexikon, encyclopaedic work first compiled by Heinrich Joseph Wetzer and Benedict Welte: where a murder had been committed and the murderer could not be discovered, but suspicion had fallen on someone, then the naked body of the deceased was laid out on a bier and murder suspects were required to approach to touch the wounds and the navel of the corpse. The party whose touch had caused the corpse to reanimate, change colour, or displayed a sense of shame, was recognized as the guilty party; the lack of reanimation of the corpse was evidence that the perpetrator is not among the accused. Consequently, the key element of the ordeal of the bier was the physical contact of the perpetrator with the body of their alleged victim. The one accused of homicide would touch the corpse in the presence of the court while invoking divine intervention. The ordeal took place in the presence of the local court, the relatives of the murder victim, and presumably, of members of the local community.

[Daniel Wojtucki]

[LINK TO ARTICLE] BAHRPROBE Czasopismo prawno-historyczne

Ilustracja