Kamienne krzyże, pręgierz i szubienica w Gościszowie koło Nowogrodźca

    W tej interesującej miejscowości leżącej nieopodal Nowogrodźca nad Kwisą, znajdują się interesujące zabytki dawnego prawa. Dwa z nich to kamienne krzyże. Pierwszy z nich został wstawiony na skarpie po północno-wschodniej stronie drogi do Nowogrodźca, w odległości 25 m na południowy-wschód od wjazdu na posesję domu nr 207 (naprzeciw domu nr 208). Jest to kamienny krzyż bez prawego ramienia. Słabo widoczny ryt korda (względnie noża) o wymiarach 40x5 cm, głownia 30x5 cm, rękojeść 10x3 cm. Sam krzyż mierzy:104x45x24 cm i wykonano go ze zlepieńca. Krzyż został odnaleziony i opisany po 1945 r., dawniej nie znany i nie opisywany. Drugi kamienny krzyż został posadowiony przy rozwidleniu drogi do Lubania i bocznej drogi wiejskiej, 3 m na zachód od kapliczki i w odległości 100 m na wschód od domu nr 182. Krzyż złamany na wysokości 59 cm od góry i złączony metalową klamrą. Jego wymiary wynoszą: 90x82x28 cm i wykonano go również ze zlepieńca. W 1931 r. niejaki Tschirsky podał pierwszą wzmiankę krzyż kamienny stoi naprzeciwko mleczarni, na skrzyżowaniu szosy lubańskiej z drogą wiejską. Krzyż był dwukrotnie złamany, a w 1993 r. podjęto się jego ostatniej reperacji.    

    Nieopodal skrzyżowania dróg do Bolesławca, Lubania, Nowogrodźca na skarpie przetrwał do dziś kamienny pręgierz. Ten interesujący zabytek mierzy niemal 250 cm. Wykonano go z piaskowca. Do dziś widoczne są elementy jego dawnego wyposażenia, a mianowicie pierścień, okowa, łańcuch z kuną. Słup osadzono na jednolitej płycie fundamentowej, a całość wieńczy profilowana głowica. Niewiele wiadomo o historii tego obiektu. Według jednej sprawy sądowej z maja 1692 r. o czary został posądzony jedenastoletni Hans Georg Ludwig. Miał zostać wychłostany, co zatwierdzili lwóweccy ławnicy, jako sąd wyższej instancji, do której wpłynęło odwołanie od miejscowych skazujących. Zapewne ze względu na wiek oskarżonego wyrok miał w obecności miejscowego sędziego wykonać ojciec chłopaka. Zastrzeżono jednak, jeśli sprawa się powtórzy, Hans Georg Ludwig zostanie skazany na karę śmierci. Niestety akta sprawy nie zachowały się do dziś. Przed 1945 r. przechowywano je we wrocławskim archiwum. 

    Na północ od miejscowości znajduje się dawna Góra Szubieniczna. Na mapie wojskowej z połowy XVIII stulecia zaznaczono też i szubienicę, która mogła być murowaną konstrukcją. Szubienica była doskonale widoczna z miejscowości oraz drogi z Nowogrodziec-Lwówek Śląski. Zapewne była obsługiwana przez katów z tych miejscowości. Jednak niewiele wiadomo o jej użytkowaniu i wykonanych tutaj wyrokach najwyższego wymiaru kary.

Pełny ekran 

1. Gościszów – kamienny krzyż koło posesji nr 207. Fot. D. Wojtucki
2. Gościszów – ryt kordu (względnie noża). Fot. D. Wojtucki

Pełny ekran 

Gościszów – drugi kamienny krzyż. Fot. S. Zobniów

Pełny ekran 

1. Gościszów – pręgierz na archiwalnej fotografii
2-3. Gościszów – pręgierz. Fot. D. Wojtucki
4. Gościszów – zwieńczenie pręgierza. Fot. D. Wojtucki
5. Gościszów – metalowa kuna z łańcuchem wmontowana w słup pręgierza. Fot. D. Wojtucki

Gościszów – widok na dawną Górę Szubieniczną. Fot. D. Wojtucki

Gościszów – widok z Góry Szubienicznej na centrum Gościszowa. Fot. D. Wojtucki

Gościszów – kamień graniczny na dawnej Górze Szubienicznej. Fot. D. Wojtucki

---

Stone crosses, pillory and gallows in Gościszów near Nowogrodziec

In this interesting town located near Nowogrodziec on the Kwisa River, there are curious monuments of old law. Two of them are stone crosses. The first one was placed on a slope on the north-eastern side of the road to Nowogrodziec, 25 m south-east of the entrance to the property of house no. 207 (opposite house no. 208). It is a stone cross without a right arm. A barely visible inscription engraving of a cutlass (or knife) measuring 40x5 cm, a blade 30x5 cm, a handle 10x3 cm. The cross itself measures: 104x45x24 cm and was made of conglomerate. The cross was found and described after 1945, previously unknown and not described. The second stone cross was placed at the fork in the road to Lubań and a side village road, 3 m west of the chapel and 100 m east of house no. 182. The cross was broken at a height of 59 cm from the top and connected with a metal clasp. Its dimensions are: 90x82x28 cm and it was also made of conglomerate. In 1931, a man called Tschirsky gave the first mention of the stone cross standing opposite the dairy, at the intersection of the Lubań road with the village road. The cross was broken twice, and in 1993 its last repair was undertaken.

Near the intersection of the roads to Bolesławiec, Lubań, Nowogrodziec, a stone pillory has survived to this day on a slope. This interesting monument is almost 250 cm high. It was made of sandstone. Elements of its former equipment are still visible to this day, namely a ring, shackles, and a chain with a marten. The column was set on a uniform foundation slab, and the monument is crowned with a profiled head. Little is known about the history of this structure. According to one court case from May 1692, eleven-year-old Hans Georg Ludwig was accused of witchcraft. He was to be whipped, which was approved by the Lwówek judges, as a higher court to which an appeal from the local officials had been filed. Probably due to the age of the accused, the sentence was to be carried out by the boy's father, in the presence of a local judge. However, it was stipulated that if the crime was repeated, Hans Georg Ludwig would be sentenced to death. Unfortunately, the case files have not survived to this day. Before 1945, they were kept in the Wrocław archives.

To the north of the town is the former place of execution located on a Hill. A military map from the mid-18th century also shows a gallows, which could have been a brick structure. The gallows was perfectly visible from the town and the road from Nowogrodziec-Lwówek Śląski. It was probably operated by executioners from these towns. However, little is known about its use and executors of the sentences carried out here.

1. Gościszów – stone cross near property no. 207. Photo by D. Wojtucki
2. Gościszów – engraving of a cord (or knife). Photo by D. Wojtucki
Gościszów – second stone cross. Photo by S. Zobniów
1. Gościszów – pillory in an archival photograph
2-3. Gościszów – pillory. Photo by D. Wojtucki
4. Gościszów – top of the pillory. Photo by D. Wojtucki
5. Gościszów – metal marten with a chain built in the pillory. Photo by D. Wojtucki
Gościszów – view of the former Gallows Hill. Photo by D. Wojtucki
Gościszów – view from Gallows Hill towards the center of Gościszów. Photo. D. Wojtucki
Gościszów – boundary stone on the former Gallows Hill. Photo. D. Wojtucki
Gościszów stone cross pillory gallows